Yıkılmakta olan ekonomisi ve kaybolan uluslararası itibarı nedeniyle uluslararası arenada Rusya ve İran dışında partneri kalmayan Şam’ın kapısında beliren Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Suriye sorununda yeni bir aktör olma ihtimali güçleniyor.

BAE, Esed için Moskova/Tahran’ı orta vadede dengelemek adına bir opsiyon olarak sivrildi. Covid-19 salgının Suriye’de de yayılmaya başladığı günlerde Abu Dhabi Veliaht Prensi Muhammed biz Zayed’in (MBZ) Beşar Esed’i telefonla arayarak salgın karşısında ülkesinin Suriye’ye ve halkına her türlü yardımı yapmaya hazır olduğunu ve Suriye’nin yalnız kalmayacağını iletti.[1]

BAE, Şam’daki Ebu Rummane bölgesinde bulunan büyükelçiliğini Aralık 2018’de yedi yıl sonra yeniden faaliyete geçirdi. Buna sebep olarak iki ülke arasındaki ilişkilerin yeniden rayına sokulması gösterilirlen BAE’li yetkililer Suriye’nin egemenliği ve bağımsızlığına vurgu yaptılar. Gerek zamanlaması gerekse de vurgusu açısından bakıldığında BAE’nin bu hamlesinin Türkiye’nin Suriye içerisindeki etkinliğinin ve hakimiyet alanının genişlemesiyle de alakası olduğu söylenebilir.

Halihazırda Türkiye’nin Katar’daki varlığından rahatsızlığı bilinen, Libya da Türkiye ile tam tersi cephelerde konuşlanan ve hatta Türk Dışişleri tarafından Somali’de Şebab’a Yemen’de ise bölücü unsurları desteklediği gerekçesiyle itham edilen BAE’nin[2] Suriye’deki pozisyonuna bölgesel rekabet zaviyesinden bakmakta fayda vardır.

İdlib’de sene başında Türkiye-Rusya-Esed üçgeninde yaşanan yoğun çatışmaların ardından Moskova ile Ankara arasındaki ateşkes sürecine BAE’nin Esed üzerinden etki etmeye iddiası uluslararası medyaya taşındı. Buna göre MBZ’nin Esed’e İdlib’de ateşkese yanaşmayıp saldırılara devam etmesi kaydıyla 3 milyar dolara varan bir maddi destekte bulunmayı taahhüt ettiği ve bunun 250 milyon dolarlık kısmını önden ödediği lakin bu duruma oldukça sinirlenen Rusya lideri Putin’in  dümeni ele geçirip ateşkesi sağladığı iddia edilmiştir.[3]

İdlib konusunda başat aktör Rusya’ya rağmen iş bitirmeye çalışmış olsa da rejimin geleceği hususunda BAE’nin yardımları savaşın maliyetini paylaşmak isteyen Moskova için tercih edilebilir bir alternatif konumunda. Orient XXI tarafından yayınlanan araştırmaya göre, BAE de bu ihtiyacın farkında olarak Esed rejimi ile farklı alanlarda işbirliğine başladı.[4] Bu araştırmaya göre Ocak ayından itibaren eğitim süreleri 2 ila 12 ay arasında değişmek suretiyle Suriye rejimine bağlı çok sayıda istihbarat subayı BAE’li yetkililerce eğitime alınacaklar. Bunların içerisinde teknik ve lojistik eğitimler alan unsurlar olacak. Buna ek olarak Suriye Hava Kuvvetlerine bağlı 5 pilot BAE’de Khalifa bin Zayed askeri akademisinde eğitim alacak. Rapora göre kursiyerleri belirleyen rejim yetkilileri arasında başta Esed ailesine yakınlığı ile bilinen ve bir dönem “Baas Komandoları Birliği” adı altındaki paramiliter unsurların başında Cihad Bereket de bulunmaktadır.

Askeri ve istihbari alandaki işbirliğine ek olarak pek çok alanda maddi destek ve yatırımlarında da vites arttıran BAE, geçtiğimiz günlerde ABD tarafından yeniden yaptırımlara hedef olan Esed rejimine yakın iş adamı Muhammed Hamsho’nun başını çektiği Suriyeli iş adamlarından oluşan delegasyona 2019’da ev sahipliği yaparak niyetini açıkça ortaya koymuştur.[5] Suriye lirasının günden güne eridiği, ekonomik sebepler dolayısıyla sokakların yeniden hareketlenme sinyalleri verdiği Suriye’de BAE’nin vereceği ekonomik destek ateşi düşürmek için hayati önem taşımaktadır. Lakin bu yardımın karşılıksız olmayacağı ve BAE’nin Türkiye karşıtı dış politika ajandası düşünüldüğünde bu etkinin kısıtlı kalmasının hem Türkiye hem de Rusya açısından daha tercih edilebilir olduğunu söylemek mümkündür.

Ömer Behran Özdemir

[1] https://www.middleeasteye.net/news/coronavirus-syria-uae-bashar-al-assad-support-covid-19 , Erişim Tarihi: 23 Haziran 2020.

[2] http://www.mfa.gov.tr/sc_-30_-bae-db-ve-uluslararasi-iliskiler-bakanliginin-ulkemizi-hedef-alan-aciklamasi-hk-sc.tr.mfa , Erişim Tarihi: 23 Haziran 2020.

[3] https://www.trtworld.com/magazine/uae-bribed-assad-to-attack-idlib-despite-humanitarian-crisis-35258 , Erişim Tarihi: 23 Haziran 2020.

[4] https://orientxxi.info/magazine/comment-abou-dhabi-donne-un-coup-de-main-a-damas,3970 , Erişim Tarihi: 23 Haziran 2020.

[5] https://nationalpost.com/pmn/news-pmn/syrian-businessman-on-us-sanctions-list-hosted-by-uae , Erişim Tarihi: 22 Haziran 2020.