Başarısız YPG-ENKS Görüşmeleri Sonrasında ENKS, Türkiye ve Suriye Muhalefetine Yakınlaşmaya mı Çalışıyor?

23 Nisan 2021

YPG ile Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) arasındaki müzakerelerin başlangıcı 2012 yılına dayanmaktadır. Esed rejiminin toprağı YPG’ye devretmesi ile YPG, Afrin, Ayn el Arab ve Kamışlı bölgelerini kontrol etmeye başladı. Yönetimi sürdürebilmek için farklı Kürt partileri ile anlaşmaya çalışan YPG, gereken desteği Suriye’de Mesud Barzani’nin etkisinde olan ENKS (Suriye Kürt Ulusal Konseyi) ile müzakerelerle sağlamaya çalıştı. Yapılan görüşmeler ardından “Erbil Anlaşması” imzalansa da çok geçmeden iki tarafta belirlediği siyasi politikaların çok farklı olduğunu gözlemleyince, anlaşma YPG tarafından uygulanmadı.

2014’de DEAŞ’ın Suriye’de güçlenmesi ve YPG’nin elindeki şehirlere saldırmasıyla birlikte tekrardan desteğe ihtiyaç olduğunu gören terör örgütü, önceden yaptığı gibi tekrardan IKBY’e başvurup bir askeri destek istedi. Böyle bir ortamda YPG ve ENKS Mesud Barzani’nin girişimiyle 2014 yılında Duhok’ta müzakerelere başladı. 9 gün boyunca süren görüşmeler ardından taraflar 23 Ekim’de temel konular üzerine anlaşmaya vardıklarını duyurdu. Söz konusu anlaşmada ise şunlar geçerliydi:

Sözde özerk yönetimde ENKS ve YPG’nin siyasi çatı temsilcisi olarak TEV-DEM’in yüzde 40 temsiliyet sahibi olması, geri kalan partiler ve bağımsız adaylar için ise yüzde 20 temsiliyet hakkı öngörülüyordu.[1] Özerk yönetimde müzakerelerin sürmesi adına “Siyasi Karar Mekanizması” kurulacak, 12 kişi TEV-DEM temsilcisi olarak, 12 kişi ise ENKS temsilcisi olarak ortak bir payda oluşturulmaya çalışılacaktı. Son olarak ise anlaşmada askeri güçlerin (YPG ve Roj Peşmergeleri) ortaklaşa çalışması ve ileriki aşamada birleşmesi kararı alınmıştı.[2]

Taraflar arasında anlaşmaya varılmasına rağmen özellikle YPG’nin anlaşmayı hayata geçirmemesi nedeniyle süreç daha fazla ilerlememiştir. Aynı şekilde Suriye’den sürülmüş Roj Peşmergeleri de anlaşmaya uyulmadığı için Suriye’ye dönmemiş, Irak’ta IKYB desteğiyle eğitilmeye devam edilmiştir.

Bu süreç devam ederken DEAŞ’ın Ayn el Arab (Kobane) kuşatması, YPG’nin ABD öncülüğünde uluslararası desteği arkasına olmasına yardımcı oldu. Bu destekle beraber YPG, 2015’de örgütün adını temize çıkartmak için Suriye Demokratik Güçleri (SDG) adında bir oluşum kurdu. Aldığı silah ve diplomatik destekle güçlenen YPG’nin böylece ENKS’ye ihtiyacı kalmamıştı ve bu süreçten sonra IKDP desteğini alan Kürt aktörlere karşı sert politikalar izlemeye başladı.

YPG’nin izlediği sert politikalara ek olarak ENKS, YPG’nin aksine Esed rejimi ile çalışmayı doğru bulmuyor, Esed’in Suriye’deki Kürtlere vatandaşlık haklarını sağlayacağını düşünmüyordu. YPG’nin bakış açısında ise ENKS, SMDK’nin bir üyesi olarak Türkiye ve muhalefet ile çalışan bir oluşumdu. Ayrıca ENKS’nin yönetime katılması Suriye’deki tek partili yönetimini kıracağı için YPG, özellikle sözde özerk yönetim ve savunma alanlarında çalışmaya çok istekli bir görünüm sergilemiyordu.

2016 ve Sonrası

Türkiye’nin Fırat’ın doğusunu “kırmızı çizgi ilan etmesi” ve Suriye’nin kuzeyinde bir terör koridorunun oluşturulmasına izin vermeyeceğini açıklamasının ardından gelen 3 askeri operasyon, YPG’nin elindeki sabit gücü kırmaya başlamıştı. Aynı şekilde YPG/SDG yapılanmasının PKK’nın bir Suriye kolu olduğunu uluslararası kamuoyuna ısrarla belirten Türkiye, diplomasi yoluyla gerek ABD gerek Rusya ile işbirliği içerisinde süreci yönetti.

Özellikle Barış Pınarı Harekatı ile ABD’nin YPG’yi koruması ne kadar devam edebileceği belirsizdi. Bunun en büyük sebeplerinden birisi de önceki ABD Başkanı Trump’ın politikalarıydı. ABD’nin bazen Türkiye’ye sert çıkışları bazen ise Suriye’den Amerikan askerinin çekilme sinyalleri YPG’nin Amerikan himayesinde ne kadar süre durabileceğini de sorgulatmaktaydı. Bu koşullarda YPG, kendini meşrulaştırabilmek ve gücü elinde tutabilmek adına tekrardan fakat eskisinden daha oturmuş bir siyasi güç olarak ENKS ile müzakerelere başladı.

ABD desteğini kaybetmek istemeyen YPG, ABD’nin de desteği ile özellikle 2020’den itibaren ENKS ile müzakerelerde bulunmuştur. 17 Haziran 2020’de ise ENKS ile PYNK/YPG arasında bir genel anlaşma imzalanacağı duyurulmuştur.[3] YPG’nin ENKS ile anlaşmasının YPG’ye getireceği kazançlar ise şunlardır:

YPG, eğer Barzani desteğini alan ENKS ile birleşme yolunu seçerse kendisine hem Irak hem Suriye’de bir meşruiyet alanı oluşturacak, aynı şekilde ABD ve Fransa ile birlikte “PKK ile YPG aynı değildir” tezini güçlendirmeye çalışacaktır. Bu şekilde yeni yönetim oluştururken bir terör örgütü ile değil, Kürt halkının temsilcisi imajı bir yapı oluşturma planlarının bulunması çok yüksek bir ihtimaldir. Böylece ABD, Türkiye’nin de politikalarını yumuşatmaya çalışarak Suriye’de demokratik bir yönetim kurulduğu iddiasıyla YPG üzerinde garantörlüğü devam ettirilmesi hedeflenmekteydi.[4]

Sahadaki aktörler YPG ile ENKS’nin bir anlaşma duyuracağını beklerken, Türkiye’de ve Irak’ta baskılar sebebiyle gücü azalmış olan PKK kanadı, bu birleşmeyi desteklememektedir. YPG/SDG komutanı Mazlum Abdi çoğu zaman ABD öncülüğünde bir müzakere sürecini desteklemesine karşın, YPG’nin şahin kanadının temsilcisi Alder Halil gibi isimler müzakereye karşı çıkmaktadır. Bunun en büyük sebebi ise zaten Irak’ta ve Türkiye’de güç kaybeden PKK’nın yönetiminden tamamen egale olunmaması yönünde endişelerdir.

Kandil kadrosu ile IKDP arasındaki geçmişten gelen sürtüşmeler bulunmaktadır. PKK/YPG’nin Kandil çizgisine yakın olan tarafları, ENKS ve IKDP’ye güvenmemektedir. Aynı şekilde Başhur ve Şengal’de yaşananlar dolayısıyla Irak Kürt Bölgesel Yönetimi de Kandil’e karşı bir tavır almıştır.[5] Bu bakış açısında Barzani yönetiminin Türkiye’ye olan ılımlı politikaları da etkilidir. Türkiye, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi ile diplomatik ilişkilere sahip olup PKK’nın varlığını Irak’ta tehdit etmektedir. Bu sebeplerden dolayı da Kandil kadrosu, Barzani yönetimine ve ENKS’ye karşı sorunlar çıkartmakta, süreci baltalamaktadır.[6] Ayrıca Kandil’deki PKK kadrosu ENKS’nin yönetime katılmasıyla YPG yönetiminin “Apocu” çizgiden kayacağını düşünmektedir. Bunun en açık örneği PKK’da üst düzey yönetici olan Cemil Bayık’ın müzakerelerin devamını destekleyen Mazlum Abdi’nin, “Başkan Barzani’ye teşekkür ediyorum” açıklamasını kınayıp, “Teşekkür edilmesi gereken kişi Barzani değil, Abdullah Öcalan’dır. Bu açıklama kabul edilemez” demesinin ardından Suriye’nin kuzeydoğusunda ENKS karşıtı yürüyüşlerin başlatılmasıdır.[7]

Müzakereler devam ederken 25 Ekim 2020’de ENKS Başkanlık Kurulu Üyesi Muhammed İsmail’in, “Roj Peşmergeleri’nin SDG’ye katılacak” açıklaması üzerine birlik konuşmalarının devam ettiği ve bunun ABD destekli SDG üzerinden yapılacağı anlaşılmaktadır.[8] Fakat ABD’de yeni başkanlık seçimlerinin gelmesi ve PKK/YPG’nin Roj Peşmergeleri’nin Suriye’ye dönüşünü reddetmesi gibi sebeplerden ötürü iddia gerçekleşmemiştir.

Aralık 2020’de ise PKK’ya yakın duran ve müzakerelerde TEV-DEM üyesi olarak bulunan Alder Halil’in müzakerelerin durduğu açıklamasıyla beraber anlaşmaların yapılamadığı anlaşılmaktadır. Halil’in açıkladığına göre, ENKS ile ayrışılan konular başında aynı geçmişte yaşandığı gibi şu konular sorun yaratmaktadır:

Öz savunma, kadın özgürlüğü, anadil ve eğitim konuları, toplum sözleşmesinin değiştirilmesi. Ayrıca ENKS’nin bir anda gelip yönetimin yüzde 50’sine talep olması Özerk yönetim içinde tepki çekmiş ve bu nedenle müzakerelerin ilerlemediği açıklanmıştır.[9] 16 Aralık 2020’de ise Barzani’nin kontrolündeki Peşmerge güçleri ile PKK’nın arasındaki çatışmalar Kandil kanadının ENKS ile yönetim paylaşma gibi bir derdi olmadığının kanıtıdır.[10]

2021’e gelindiğinde ise hali hazırda sıkıntıda olan müzakereler, Alder Halil’in “ENKS bir KDP uzantısıdır. Bugüne kadar düşmanla çalışıyordunuz” demesi ve ardından ise “Roj Peşmergeleri, Peşmerge değil Türkiye’nin çetesidir”[11] dedikten sonra müzakerede tansiyon iyice artmış[12], Alder Halil’e birçok tepki gelmiştir.[13]

Alder Halil’in sözlerinin ardından, Mazlum Abdi müzakerelerin devam etmesi gerektiğini, Roj Peşmergeleri konusunun da ABD’nin de müzakerelere yardımı ile Rojava’ya dönebileceğini vurgulamıştır.[14] Bu yaşananlar ardından YPG içindeki Kandil kadrosuna daha yakın tarafın müzakere sürecine tamamen düşman olduğu görülmüş ve müzakereler daha çok Mazlum Abdi ve ABD önderliğinde götürülmeye çalışılmıştır. Diğer yandan, ENKS temsilcisinin müzakerelerden beklentilerinin YPG’nin PKK’dan ayrılması ve yeni kurulan yapı ile YPG tarafından kontrol edilen bölgelerin Suriye Geçici Hükümeti tarafından kontrol edilen Zeytin Dalı, Fırat Kalkanı ve Barış Pınarı harekatları bölgeleri ile birleştirmek olduğunu söylemesi, müzakerelerin YPG açısından da bitmesine sebebiyet vermiştir.[15] 29 Mart 2021’de ise PYNK/YPG tarafı, ENKS ile müzakerelere devam edilmesi gerektiğine yönelik çağrılar yapsa da[16] görüşmeler devam etmemiştir.

ABD heyeti 10 Nisan 2021 tarihinde ENKS’ye ziyaret etmiş, ardından ise 15 Nisan 2021’da YPG ile görüşmüştür. ABD’nin iki taraf ile ayrı ayrı yaptığı görüşmelere rağmen ENKS ile YPG arasındaki müzakereler tekrar başlamamıştır ve ENKS’ye bağlı siyasi ofisler, YPG tarafından hedef alınmaya devam etmiştir. ABD’nin sonuçsuz kalan müzakereleri tekrar başlatma girişimleri sürerken, SMDK Başkanı Nasr Hariri’nin Erbil’e yaptığı ziyaret sonrası ENKS Suriye Geçici Hükümeti’nin kontrolündeki bölgelerde daha aktif rol oynaması için zemin oluşturulmuştur.[17] Bununla beraber Afrin’de bulunan ENKS ofisleri siyasi faaliyetlerine devam etmekle beraber, Afrin’in farklı şehirlerinde Nevruz kutlamaları yapmıştır.[18] Bu durum, ENKS’nin YPG ile müzakerelerin başarısız olması ile daha fazla Suriye muhalefetine ve Türkiye’ye yakınlaşmaya çalıştığına ve YPG ile görüşmeleri yeniden başlatmama kararı aldığına işaret edebilir.

[1] https://www.suriyegundemi.com/pyd-ve-enks-anlasmasinin-oenuendeki-engeller

[2] https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/10/141023_dohukanlasmasi

[3] https://www.indyturk.com/node/197561/dünya/enks-ile-pynk’den-ortak-açıklama-kısa-zamanda-yeni-bir-genel-anlaşma

[4] https://www.suriyegundemi.com/ypg-enks-gorusmeleri-nereye-dogru

[5] https://www.basnews.com/tr/babat/669018

[6] https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/110220216

[7] https://darkamazi.com/archives/1011557

[8] https://www.gazeteduvar.com.tr/iddia-roj-pesmergeleri-sdgye-katilacak-haber-1502626

[9] https://ozgurmanset.net/aldar-xelil-enks-ile-gorusmeler-durdu-geri-adim-atilmayacak-konular-var/

[10] https://avatoday.net/tr/node/12624

[11] https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/130120211

[12] https://www.basnews.com/tr/babat/662201