ABD’de geçtiğimiz hafta gerçekleşen ve sonucunun netleşmesi birkaç gün alan seçimin sonunda Obama döneminin başkan yardımcısı Joe Biden ABD’nin yeni başkanı olacağı görünmektedir. ABD’deki bu başkan değişikliğinin ABD dış politikasına olası etkileri şimdiden merak konusu. Obama’nın 8 yıllık yönetimi boyunca sağ kolu olan Biden’ın o dönemdeki eylem ve söylemleri ise önümüzdeki 4 yıllık sürede neler beklenebileceğine dair ipuçlarını veriyor.
Obama’nın başkan yardımcısı olarak pek çok kez Türk yetkililer ile bir araya gelen Biden, o dönemde ABD ve Türkiye arasındaki muhalefetten, YPG’ye pek çok konuda temaslarda bulunmuştu. Bu temaslarda DEAŞ’a karşı mücadele, YPG’nin ABD ile yakınlaşması, Suriye muhalefetinin desteklenmesi en fazla tartışılan konu başlıkları oldu. Biden’ın başkan yardımcısı olduğu dönemde Türkiye’ye ilettiği ABD görüşleri; sahada bir numaralı önceliğin DEAŞ ile mücadele olduğu ve YPG’nin (Biden’ın ve ABD’li yetkililerin tabiriyle “Suriye Kürtleri”) bu harekatta önemli bir işleve sahip olduğuydu.[1] Ankara o günlerde önce desteklediği muhalif gruplar vasıtasıyla ve devamında da Fırat Kalkanı Harekatı ile doğrudan DEAŞ’a karşı mücadelede ciddi pay sahibi olmuştu. Bununla birlikte Ankara’nın Suriye’deki önceliği bölgede istikrarsızlık ve terörün ana kaynağı olarak gördüğü Esed’in varlığı ve yine Esed’den alan bularak güçlenen ve Türkiye için tehdit oluşturan PKK’nın Suriye kolu YPG idi.
Türkiye’nin çekince ve beklentilerini bilen Joe Biden, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Esed rejiminin geleceği ve olası bir rejim değişikliği konulu gündemle görüşmeler gerçekleştirdi.[2] 2013’te Suriye’nin başkenti Şam’da gerçekleşen kimyasal saldırıdan rejimin sorumlu olduğu ve bedel ödemesi gerektiğini daha önce ifade etmiş olmasına[3] karşın çözüme dair askeri yöntemlere kapıyı kapalı tutan açıklamalar da Biden’dan gelmişti.[4] Her fırsatta Türkiye ile ABD’nin müttefikliğine vurgu yapan ve Türkiye’nin endişelerinin haklı gerekçeleri olduğunu dile getiren Biden, buna karşın pratikte Ankara’yı sıkıntı sokan ABD’nin Suriye politikasının sahadaki yürütücülerinden biriydi. YPG ile PKK ayrımına sürekli vurgu yapan Biden Türkiye’nin Suriye içindeki YPG mevzilerini vurması hamlesine karşılık olarak YPG’ye cephede toprak kazanımlarını durdurma çağrısı yapıp, Ankara’dan da bombardımanı durdurmasını talep etti.[5] 15 Temmuz darbe girişiminin hemen ardından Türkiye ziyaretinde bulunan Biden’ın ziyaretine eş zamanlı olarak TSK unsurlarının Fırat Kalkanı Harekatı’na başlaması ve TSK’nın YPG ile olası çatışması ihtimali Biden’ın YPG’yi ciddi şekilde uyarması ve YPG’nin bazı mevzilerden çekilmesiyle sonuçlandı.[6]
Biden, çatışma ihtimalinin güçlendiği durumlarda YPG’nin geri çekilmesini sağlayacak uyarılar yaparak YPG’nin Türkiye tarafından doğrudan hedef alınmasını uzunca bir süre engelleyebildi. Bu esnada Türkiye’ye ve Suriyeli muhaliflere karşı yaklaşımı görevde bulunduğu Obama yönetiminin Suriye politikası çizgisinden pek farklı olmadı. DEAŞ ile mücadelede YPG odaklı bir çözüm öngören Obama yönetiminin Türkiye ile yaşadıkları gerginlikler ABD medyasında “Türkiye ile DEAŞ arasındaki ilişkiler” temalı haberlerin üretilmesine sebep oldu. Biden ise o dönem Türkiye’yi Esed’in devrilmesi için bölgeye silah ve mühimmat yığarak son kertede DEAŞ’a fayda sağladığı ve yabancı savaşçıları bilinçli olarak bölgeye geçirdiği iddiasıyla suçladı. Türkiye’den gelen sert tepkilerin üzerine Biden Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayarak özür diledi.[7]
Şimdilerde ise 4 senelik Trump döneminin ardından Biden bu kez ABD başkanı olarak ABD’nin Suriye politikasında en etkili şahıs olmak üzere. 2021’in Obama dönemi Suriye’sine göre farkları var. Türkiye, Obama döneminin son aylarında başladığı Fırat Kalkanı Harekatını tamamladıktan sonra Afrin ve Rasulayn-Tel ile Abyad bölgelerinde doğrudan YPG unsurlarına karşı kara harekatlarında bulundu. Ayn el-Arap bölgesi hariç olarak Cisr eş-Şugur’dan Rasulayn’a kadar Türk askeri unsurları Suriye sahası içerisinde yer alıyor. DEAŞ ise alan hakimiyeti sağlayacak güçten uzakta ve 2016’ya göre en azından şimdilik daha az tehlikeli. YPG ise uluslararası alanda maddi ve diplomatik destek hususunda sorun yaşamazken artık 2016 YPG’sinin aksine “dokunulmaz” bir imaja sahip değil. 4 senede sahada yaşanan bu büyük değişimlerin Biden yönetiminin Suriye politikasına nasıl etki edeceği bir muamma. Lakin Biden yönetiminin Obama döneminde “kalınan yerden aynı şekilde devam etmesinin” pratikte oldukça zor olduğu aşikar.
Ömer Behram Özdemir
[1] https://www.businessinsider.com/afp-biden-erdogan-seek-to-ease-narrow-differences-on-syria-2014-11 , Erişim Tarihi: 8 Kasım 2020.
[2] https://www.voanews.com/europe/biden-erdogan-discuss-syrian-regime-change , Erişim Tarihi: 8 Kasım 2020.
[3] http://edition.cnn.com/2013/08/27/world/meast/syria-civil-war/index.html , Erişim Tarihi: 8 Kasım 2020.
[4] https://news.yahoo.com/biden-rules-military-solution-syria-111739848.html?guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAAKkqiEW4tblg8lzhQZmOXfja5UNkRkNbubFEBPzbI9KchOIdZbPOBElwKFZqJ65CwolRfBIeOYOpZEYV72Ig_YbHibt85Q19xu8zSPJbmS8GXO5QCYpjHKrF_QI-8Imi8SJTDAyG7NZUWHrm7Ya9IafgeJcknDANSElzFtNoqew_ , Erişim Tarihi: 8 Kasım 2020
[5] https://www.cnnturk.com/dunya/abd-baskan-yardimcisi-bidendan-turkiyeye-ypg-cagrisi , Erişim Tarihi: 8 Kasım 2020.
[6] https://www.nbcnews.com/news/world/kerry-tells-turkey-syrian-kurds-are-retreating-officials-n637661 , Erişim Tarihi: 8 Kasım 2020.
[7] https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/10/141004_biden , Erişim Tarihi: 8 Kasım 2020.
