Daha öncesinde Esed Rejimi ve destekçisi olan Rusya, 25 Haziran tarihinde Dera’nın şehir merkezinde yer alan Dera el-Beled Mahallesinde bulunan askeri muhaliflerden ve yaşayan halktan evlerinin aranmasına izin vermeleri ve ellerindeki bütün hafif silahların teslim edilmesine yönelik çağrıda bulundu. Dera’daki bölge halkının ileri gelenleri ve Uzlaşı Merkezi (Deralı Merkezi Komite), Temmuz 2018’de Rusya arabuluculuğunda yapılan Esed rejimi ile sadece ağır silahların teslim edilmesine yönelik uzlaşıya aykırı olduğu gerekçesiyle bu çağrıyı reddetti.  Bu duruma cevaben Esed rejimi Dera el-Beled’de yaşayan yaklaşık 40 bin sivile sıkı bir abluka uygulamaya başladı ve bölgeye giriş çıkışları durdurarak gıda malzemeleri, yakıt, ilaç gibi temel insani ihtiyaç malzemelerinin girişini yasakladı.[1]

Yaşanan çatışmalar sonrasında, Dera’daki Uzlaşı Merkezi temsilcileri ile Esed rejim heyeti, şehir merkezindeki Dera el-Beled Mahallesinde yaşayan halktan ve orda bulunan eski askeri muhaliflerden ellerindeki hafif silahların tamamını teslim etmeleri, evlerinin aranmasına izin vermeleri ve ablukanın kaldırılması konularında anlaşmaya vardı. Ancak rejim güçlerinin Savunma Bakanı Ali Ayoub varılan anlaşmaya aykırı olarak Dera el-Beled Mahallesinde kontrol noktaları kurup askeri unsurlarının sayısını arttırmak istedi. Bu durumun üzerine mahallede bulunan eski muhalifler rejim unsurlarına ateş açtı ve rejim unsurları mahalleden çekilmek zorunda kaldı.[2] Mahalledeki hâkimiyetini güçlendirmek isteyen Esed rejimi unsurları ve İranlı milislere ait 4.Tümen üyeleri, Cumhuriyet muhafızları, Ebu el-Fadl el-Abbas milisleri, Hizbullah milisleri gibi takviye birlikleri, sabahın erken saatlerinde bölgeye girmek için harekete geçti.

Diğer yandan, Dera bölgesindeki eski muhalifler ve onlara destek veren sivil halk, rejime bağlı 4.Tümen’in Dera el-Beled mahallesine saldırmasına karşılık olarak harekete geçti. Dera eyaletindeki birçok farklı rejim noktası basıldı ve kontrol noktasındaki rejim askerleri esir alındı. Dera kırsalındaki muhalif gruplar rejime ait askeri noktaları ve kontrol noktalarını hedef aldı. Çatışmalar Sayda, Um el-Mayadin, Yaduda, Mizyrib, Nasip, Neva, Um Meyzen, Bekkar, Tasil, Tafas, Casem, Nuayme, İnhıl gibi bölgelerde yoğunlaşırken kırsal kesimde bulunan 12 kontrol noktası muhalif grupların eline geçti.[3] Bu durum üzerine Esed rejim güçleri ele geçirilen yerleşimleri havan ve topçu saldırıları ile hedef aldı.

Dera Merkez Komitesi tarafından 15.Tugay ve Askeri Güvenlik Şubesinin kuşatılmış mahallelerdeki bölgelere konuşlanması teklifi Rus yanlısı 8.Tugay 5. Kolordu birliklerinin de katılımının tartışmalı olması sebebi ile rejim tarafından reddedildi.[4]

Rusya’nın arabuluculuğunda Dera Merkez Komitesi ile Esed rejimi arasında yapılan görüşmelerde, Dera el-Beled mahallesinde ateşkes sürecinin 15.08.2021 tarihinden itibaren iki hafta daha uzatılması ve yeni yol haritası için anlaşmaların sağlanması hususunda karara varıldı. Tarafların arasında yeni müzakerelerin ve görüşmelerin olacağını belirterek bu ateşkes sürecinde yaşanabilecek ihlalleri izlemek adına bir komite kurulacağını iddia etti ve beraberinde Dera ili çevresinde Rus askerlerinin devriye yapacağını belirtildi.[5] Olayların devamında Deralı Merkez Komite tekrardan Rusya arabuluculuğu ile 01.09.2021 tarihinde 3 günlük ateşkes anlaşmasını kabul etti. Anlaşma gereği belirlenen süreçte, Rus destekli 8. Tugay 3 askeri nokta kurabilmek adına Dera el-Beled’e girecekti ve bu alanlarda sadece Deralı askeri güvenlik mensupları ile beraber 8.Tugay bulunabilecekti. Mahallede bulunan 34 kişilik ekibin ellerindeki hafif silahları rejim güçlerine teslim etmesi, anlaşmayı kabul etmeyenlerin ise mahalleden çıkarılarak ülkenin kuzeyine göç etmeleri sağlanacaktı. Bu anlaşmanın uygulanması sonucunda mahalleyi kuşatan Beşşar Esed’ın kardeşi Mahir Esed komutasındaki İran destekli grupların ve 4.Tümen’in bölgeden çekileceğine dair anlaşmaya varıldığı belirtildi.

Dera Merkezi Komitesi Sözcüsü Adnan Masalme, Rejim güçlerinin yeni talepler ileterek en son yapılan ateşkes anlaşmasını bozduğunu aktardı. Dera el-Beled'de üç askeri nokta kurulması yönünde anlaşma sağlanmıştı. Buna uymayan rejim güçleri askeri noktaların üçten dokuza çıkardığını bildirdi. Bu karar sonucunda Dera halkı, silahların teslim edilmesi ve evlerin aranması şeklindeki taleplerin kabul edilemez bir durum olduğunu belirtti. Anlaşmaların çıkmaza girdiğini bildiren Masalme, ‘’Rejim ve İran anlaşmayı bozdu.  Esed rejiminin güvenlik güçleri ve Rusya'ya, Ürdün'e veya Türkiye'ye çıkmak için güvenli yol temin etmeleri konusunda talebimizi ilettik.’’ şeklinde açıklama yaptı. SMDK başkanı Salim el-Muslat ise “Dera'da halkımıza karşı işlenen suçun durdurulmaması halinde herhangi bir siyasi süreçte uluslararası topluma olan bağlılığımızın hiçbir anlamı kalmayacak.” ifadeleri ile rejimin Dera’ya yönelik saldırılarına tepki gösterdi.[6]

Gürkan Demirhan

[1] https://www.peyamakurd.info/D%C3%BCnya/esad-rejiminden-dera-boelgesine-kusatma

[2] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/esed-rejimi-ablukanin-kaldirilmasi-anlasmasina-ragmen-derada-1-aydir-kusattigi-mahalleye-hakim-olmak-istiyor/2316536

[3] https://nedaa-post.com/%D9%82%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D8%AA%D8%B1%D8%B3%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B2%D9%8A%D8%B2%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%86-%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82-%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%B9%D8%A7

[4] https://www.almodon.com/arabworld/2021/8/4/%D8%AB%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%B9%D8%A7-%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%88%D9%86-%D8%B1%D8%BA%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AA-%D9%88%D9%84%D8%A7-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B0%D9%84%D8%A9

[5] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/derada-gecen-ay-varilan-ateskes-iki-hafta-daha-uzatildi/2335624

[6] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/esed-rejimi-guclerinin-deraya-baslattigi-yogun-saldirilari-suruyor/2356148