İdlib bölgesine, yeni bir Rus ve Rejim saldırısı ihtimalinin konuşulduğu bu günlerde, İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) İdlib’de son 1 senede Rus ve rejim güçlerince işlenen savaş suçlarını raporlayan bir çalışma yayınladı. "Targeting Life in Idlib" Syrian and Russian Strikes on Civilian Infrastructure” başlığıyla yayınlanan çalışma, Nisan 2019-Mart 2020 arası dönemde İdlib’de  sivillere karşı gerçekleştirilen saldırıları konu aldı.[1]

HRW’nin raporuna göre, söz konusu dönemde İdlib ve çevresinde sivilleri hedef alan ve mühimmat olarak misket bombası kullanılan 46 hava ve kara saldırısı gerçekleştirildi. Bu saldırılar ve harici mühimmatların kullanıldığı diğer saldırılarda, HRW’ye göre 1600 sivil yaşamını yitirdi. Büyük kısmı 2020’nin ilk aylarındaki Rus-Rejim ortak saldırısı döneminde olmak üzere son bir senede ikamet ettikleri bölgelerden İdlib’in başka bölgelerine göç edenlerin sayısının  ise 1.4 milyon olduğu tahmin edilmektedir.

Raporlama için saldırılardan etkilenenler ve şahitlerin de bulunduğu 100 sivil ile mülakatlar yapıldı. Çok yönlü bir analiz için saldırılara ait 500’den fazla fotoğraf, çok sayıda video ve uydu görüntüleri ele alınırken tüm raporlama sürecinde, yerel otoriteler sağlık ve arama-kurtarma çalışanları ile Rus ve rejim askeri uzmanlarından destek alındı.

HRW’ye göre izleme sürecinde raporlanan saldırılar, İdlib (şehir merkezi), Eriha, Cisr eş-Şugur ve Maarat Numan bölgelerini hedef aldı. Bu saldırılarda 12 sağlık merkezi ve 10 okul zarar görerek faaliyetlerine geçici ve kalıcı olarak son vermek durumunda kaldı. Eriha’daki  tek faal hastane olan eş-Şami Hastanesi, İdlib Merkez Hastanesi, Cisr eş-Şugur Cerrahi Hastanesi, Maarat Numan’da bulunan Selam Hastanesi, Milli Hastane ve Nabd el-Hayat Hastaneleri doğrudan hedef alınırken HRW raporu da bu saldırıların bilançolarını yazılı ve görsel şekilde kayıt altına aldı. Saldırılarda ayrıca 5 Pazar yeri, 4 mülteci kampı, 4 mahalle, 2 iş hanı, kilise, stadyum, hapishane gibi yerler de hedef alındı. HRW raporuna göre saldırıların ekseriyeti rejim güçleri ile muhalif güçlerin çatıştığı cephe hattından oldukça uzakta bulunan yerleşim yerlerine gerçekleşti. Bir başka deyişle bu bölgelerdeki sivilleri ve altyapıyı hedefleyen saldırılar, bilinçli ve askeri amacı olmayan eylemlerdir. Bu saldırılar sadece sivillerin can kaybına yol açmamakta aynı zamanda bölgenin altyapısına da zarar vererek sivil halkın yaşam şartlarını daha da zorlaştırmaktadır. Yoğun bölge içi göçler, gıda ve ilaç temini gibi pek çok sıkıntıya yol açan bu saldırıların yerel sağlık kurumları üzerindeki yıkıcı etkisi Covid-19 pandemisi esnasında bölgenin daha da çaresiz kalmasına yol açtı. Altyapıya dair saldırılar aynı zamanda başka STK’lar ve gözlem kuruluşları tarafından da raporlandı. “Safeguarding Health in Conflict Coalition”a göre, 2019 içerisinde sağlık merkezlerine karşı ülke genelinde 147 saldırı gerçekleşirken bunların yarısından fazlası İdlib’de meydana geldi. Uluslararası Af Örgütü ise son bir senede kuzeybatı Suriye’de okul ve hastaneleri hedef alan 18 saldırıyı rapor etti.[2]

HRW raporunun son kısmında ise raporlanan savaş suçlarının sorumluları olarak Rusya ve rejimden şu isimlere yer verildi:

“Beşar Esed, Vladimir Putin, Suriye Savunma Bakanı Ali Abdullah Eyüp, Suriye Hava Kuvvetleri Komutanı General Ahmed Ballul, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Rus Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov ve yardımcısı Sergey Rudskoy.”

HRW raporunda işaret edildiği üzere rejim ve Rus saldırıları bölgeyi “yaşamdan uzaklaştırma” ve “insansızlaştırma” hedefini amaçlıyor. Olası yeni bir rejim saldırısında Türkiye ve muhaliflerin direnci bu açından da önem taşımakta. Aksi halde benzer saldırılar bu kez Türkiye içine yönelecek bir mülteci dalgasına yol açacaktır.

 Ömer Behram Özdemir

[1] https://www.hrw.org/report/2020/10/15/targeting-life-idlib/syrian-and-russian-strikes-civilian-infrastructure , Erişim Tarihi: 16 Ekim 2020.

[2] https://www.hrw.org/report/2020/10/15/targeting-life-idlib/syrian-and-russian-strikes-civilian-infrastructure , Erişim Tarihi: 16 Ekim 2020.