İran destekli milisler Deyrezzor’daki etki alanlarını her geçen gün arttırırken bu milislerin varlığının Deyrezzor sosyolojisinde kalıcı etkilerinin olabileceğine dair korkular artmaktadır. Deyrezzor merkezli haber sitesi Deirezzor24 bu konuyla alakalı yayınladığı “Demographic change in Deir Ezzor” başlıklı çalışmada milislerin bölge demografisine etkilerini inceledi.[1] Çalışmaya göre İran’ın Deyrezzor’daki nüfuz genişletme çalışmaları demografik ve ideolojik dönüşümü kapsayan uzun vadeli bir plana dayanmakta. Şam, Halep, Deyrezzor ve Lazkiye bölgelerinde hem yardım kuruluşları vasıtasıyla hem de Şii inanç merkezleriyle Şiiliği bölgede daha kabul edilebilir bir imaja büründürmeye çalışan İran’ın bu eforları bazı örneklerde Sünnilik ve Nusayrilikten Şiiliğe geçiş gibi sonuçlar vermekte.
Deirezzor24’ün yayınlanan çalışmadaki iddiasına göre İran destekli unsurlar Deyrezzor’daki değişim faaliyetlerinde gayrimenkul alımı üzerinden alan hakimiyeti yönünde çalışmaktadır. ABD ve İsrail hava saldırılarına hedef olan, karada ise YPG ve dönem dönem Daeş saldırılarına hedef olan Deyrezzor’daki İran destekli milis unsurları bu bölgede sayıları 13ü bulan askeri üsler aracılığıyla mevzilenirken şehir içinde gerçekleşebilecek yeni mevzilenmeler bu unsurların bölgedeki etkisini ve saldırılardan krounma kapasitelerini arttırabilir.
Bilhassa Mayadin, Elbukemal ve Deyrezzor şehir merkezinde gayrimenkul alım işlemlerinde yoğunlaşan İran unsurları bu bölgelerde yerel aracılar vasıtasıyla konutları piyasa fiyatının altında alarak muhtelif milis unsurlar arasında dağıtmaktalar. Evlerine çatışma sebepli dönemeyen pek çok Deyrezzorlunun bu sıkıntılı durumundan istifade eden İran unsurları böylece şehirdeki mevcudiyetlerini de yasal zemine oturtmaktalar. Çalışmada başvurulan yerel kaynaklara göre son 1 ayda sadece Mayadin ve Elbukemal’de İran destekli milislerin satın aldığı konut sayısı 73. Bu konutlar halihazırda Avrupa veyahut diğer Arap ülkelerinde yaşayan Deyrezzorlulardan satın alınarak milislerin kontrolü altına girdi.
Piyasa fiyatlarının 3-4 kat altında fiyatlara bölgede adeta vurgun yapan İran unsurları bu süreçte 201-8-2020 arasında Deyrezzor Valisi olan Abdülmecid el-Kevakibi başta olmak üzere bürokraside etkin yerel figürler ile yoğun işbirlği içinde bulunurken aynı zamanda milislerini şimdiden satın alınan konutlara yerleştirerek hızlı bir değişim sürecini de tetiklemektedir. Rapora göre bazı ufak mahalleler şimdiden Irak, Pakistan ve Afganistan’dan gelen milislerin çoğunluğu oluşturduğu bir demografiye dönüşürken Humeyni ve Kasım Süleymani’nin isimleri de sokak isimleri arasında yer almaya başladı.
Hüseyniyeler, STKlar ve kültür merkezleri üzerinden İran mezhep makyajlı bir şekilde her geçen gün bölgedeki nüfuzunu arttırıyor. Deyrezzor konumu itibariyle hem Irak-Suriye geçişinde hem de petrol bölgelerinin çevresinde hayati bir öneme sahip. 1980li yıllardan bu yana Deyrezzor’da Şiileştirme çabalarıyla bilinen İran 2021 itibariyle ilk kez arzu ettiği değişime izin verecek bir boşluk buldu. Bu boşluğu hem askeri hem fikri olarak dolduran İran’ın politikaları başka aktörlerce engellenmezse orta vadede Deyrezzor’un yeni bir çatışma merkezi olarak literatüre geçmesine yol açabilir.
Ömer Behram Özdemir
[1] https://deirezzor24.net/en/demographic-change-in-deir-ezzor/ , Erişim Tarihi: 23 Eylül 2021.
