Rusya lideri Vladimir Putin Suriye rejimine bir yandan maddi desteklerine devam ederken öte yandan Şam ile ilişkilerin seyrine dair yeni hamlelerde de bulunmaktadır. Uluslararası gündemin küresel salgına odaklandığı günlerde Rusya lideri Vladimir Putin Suriye ile ilişkileri geliştirmek amacıyla yeni bir Suriye özel temsilciliği makamı oluşturarak bu makama Rusya Federasyonu’nun Şam Büyükelçisi Alexander Efimov’u atadı. Büyükelçilik görevini de bu yeni görevi ile eş zamanlı olarak yürütecek olan Efimov daha önce de BAE’de Moskova’nın diplomatik temsilcisi olarak 5 yıl süreyle görev aldı.
Arap coğrafyası ile diplomatik ilişkilerde tecrübeli bir isim olan Efimov’un bu yeni göreve getirilmesine dair Rusya’nın askeri politikası üzerine çalışan uzman Anton Mardasov’a göre Putin’in bu hamlesi Suriye meselesinde Moskova’nın çizgisi üzerinde etkili olan Rus ordusunu Rus diplomasisi ile dengelemek.[1] Rusya’nın Suriye politikasını belirlenmesi sürecinde askeri ve diplomatik kanatların varlığından bahseden Mardasov söz konusu atama öncesinde Moskova’nın Suriye’deki tek özel temsilcisi olan Lavrentiev’in askeri kanada yakın bir figür olduğunu söylemiştir. Lavrentiev’in Astana sürecindeki rolünden bahseden yazar bu sürecin fikir babasının Rus ordusu olduğunu, ordunun Astana sürecini bir kazanç süreci olarak gördüğünü ve şimdi de Moskova’nın bölgede daha güçlü konuma gelmesi adına Rus ordusunun daha fazla bütçe ayrılarak kuvvetlendirilmesini istediğini vurgulamaktadır. Rus ordusunun Suriye’de uygulatmaya çalıştığı çözüm planlarını başarısız olarak nitelendiren Mardasov aynı zamanda ordunun imaj sorunundan da bahsetmekte ve Kremlin’in en yakın zamanda Daeş lideri Bağdadi’nin ABD tarafından öldürülmesi hadisesinde olduğu gibi zaman zaman ordu ile arasına mesafe koymayı tercih ettiğini ileri sürer. Efimov ataması ile diplomatik kanalların Rus ordusunun Suriye politikasındaki etkisine denge unsuru olmasının Moskova tarafından tercih edilmiş olabileceği yorumunun haricindeki diğer yorum ise Efimov’un BAE ile ilişkilerdeki olası işlevi.
BAE’de geçirdiği 5 senelik diplomatik tecrübe ile Efimov’un sıradan bir seçim olmadığı gözükmekte. Mardasov Putin’in Suriye’nin yeniden imarına dair planlarda BAE ile ilişkilere önem verdiğini, Şam Uluslararası Havaalanı başta olmak üzere çeşitli projelerde BAE başta olmak üzere körfez sermayesinin kazanılmasının gündemde olduğunu söylerken BAE’nin de yaptırımlar ile oldukça zor duruma düşen Suriye ekonomisinin ayakta kalabilmesi için rol alabileceğini Moskova’ya ilettiğini vurgulamıştır. BAE ile var olan yakınlaşma sürecinin ilerlemesinde Efimov’un ve Rus diplomasisinin etkisinin ordu yanlısı figürlerden fazla olması kuvvetle muhtemel.
Türkiye açısından ise bu yeni atamanın etkisi belki de orta vadede Rus diplomasi kanadı ile muhatap olunduğunda test edilebilecek. BAE ile ilişkiler ve Rus ordusunun Suriye siyasetindeki etkisini dengeleme amacıyla Efimov ataması yapıldıysa da Moskova bu günlerde İdlib’de askeri çözüm tezinden vazgeçmediğinin sinyallerini vermekte. Moskova Lazkiye’deki Hmeymim askeri üssünde gerçekleşen bir devir teslim töreni ile sene başında İdlib’de yoğun techizat ve mühimmat kaybı yaşayan Esed rejimine gelişmiş MiG-29 jetlerinin ikinci grup teslimatını yaptı.[2] Aynı günlerde 3 aylık bir aranın ardından İdlib kırsalına ilk kez hava saldırısı düzenlendi.[3] Esed rejimi yanlısı el-Masdar’a göre Lazkiye ve Hama kırsalında konuşlu TİP (Türkistan İslam Partisi) milislerinin mevzilerinin hedef alındığı bu saldırılarda Moskova’nın verdiği MiG-29’lar da kullanıldı.[4] Bu gelişmeler muhalif bölgelerindeki siviller arasında tedirginlik yaratırken olası bir Rusya destekli rejim saldırısına karşı Türkiye’nin bölgede son ateşkes sonrası kurduğu çok sayıda gözlem noktası ve yaptığı askeri yığınaklar ile hazır olduğu muhalif haber kaynaklarınca dile getirilmektedir.[5] Bu gelişmeler en azından İdlib konusunda bir süre daha Rus ordusunun yöntemlerinin rus dış politikasında etkili olabileceğine işaret sayılabilir.
Ömer Behram Özdemir
[1] https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2020/05/russia-putin-new-envoy-syria-damascus-conflict-efimov.html , Erişim Tarihi: 4 Haziran 2020.
[2] https://sana.sy/en/?p=192753, Erişim Tarihi: 4 Haziran 2020.
[3] https://en.zamanalwsl.net/news/article/55478/ , Erişim Tarihi: 4 Haziran 2020.
[4] https://syrianobserver.com/EN/news/58394/syrian-military-begins-using-new-russian-made-mig-29-jets.html, Erişim Tarihi: 5 Haziran 2020.
[5] https://syrianobserver.com/EN/news/58324/idleb-residents-fear-imminent-offensive-by-assad-forces.html , Erişim Tarihi: 5 Haziran 2020.
