Dünyanın muhtelif ülkelerine dağılmış Suriyeli mültecilerin geleceği, olası geri dönüş senaryoları son yıllarda uluslararası gündemin önemli konu başlıklarından biri haline gelse de henüz Suriye sınırları içinde ikamet eden yerinden edilmiş kişilerin (IDP) dahi geri dönüş süreçlerine ilişkin belirsizlik devam ediyor. Esed rejimi ve müttefiklerinin uzun süreli kuşatması ve devamındaki tahliye sürecine maruz kalan Guta bölgesi sakinleri geri dönüş sürecinde çözüm bulamayan kitlelerin yalnızca biri.
Syria Report’un haberine göre, 2011 öncesi 700 haneye sahip Doğu Guta’daki Bahariye köyü, o dönemde askeri üsler başta olmak üzere rejim unsurlarının bulunduğu pek çok stratejik noktaya yakın konumdaydı. 2013’ün ortalarında rejim güçlerinin tekrar kontrolü ele geçirmesinin ardından, köyün kuzey ve batı bölgelerindeki bir kısım bina hariç diğer tüm binalar rejim tarafından yıkıldı. Yıkılmayanlar ise muhaliflerle çatışmada rejim güçlerince kullanıldıkları için ağır hasar gördü. Büyük yıkımın ardından 2018’e kadar bölgeye sivillerin geri dönüşü yasaklandı.[1] 2018’den bu yana sadece 30 hane Bahariye’ye geri dönebildi. Rejim yetkilileri geri dönen sivillerin hasar gören evlerini tamir etmelerine izin verseler de tadilat süreçlerinde demir ve çimento harici madde kullanılmasına izin vermeyerek, tadilatları bir nevi makyajlama seviyesinde tuttular. Ayrıca rejim tarafından savaş yıllarında kurulan Terör Mahkemesi de Bahariye sakinleri içerisinde muhalif hareketlerle ilişkisi olduğunu öne sürdükleri onlarca vatandaşın mülklerine el koyulması kararını vererek çok sayıda Bahariyelinin köylerine geri dönüş ihtimallerini kesin bir şekilde yok etti.[2] Bölgedeki Baas idaresi sivillerin kendilerine ait tarım arazilerine yatırım yapmalarına izin verirken evi yıkılanların ise ev enkazlarını aramaları ve enkazları kaldırmalarını engelledi.
Rejim yetkilileri sivillerin konutlarına duvar ve tel örgüler ile sınırlar çizmelerine de izin vermiyor. Savaş öncesi dönemde kamu arazisi üzerinde gayri resmi bir yerleşim olarak kayıtlarda bulunan köydeki konutların Tapu Kadastro kaydı olmaması, rejimin bu engellemede öne sürdüğü dayanak. Syria Report’a göre, bahsi geçen durumla 2011 öncesi dönemde taşra yerleşimlerinde çokça karşılaşılmaktaydı ve o dönemde de sorunlara yol açmaktaydı. O dönem kamu arazilerinin merkezi yönetimden yerel yönetime devri ve oradan da arazi sahiplerine satılması şeklinde cereyan eden çözüm ise artık gündemde değil. Rejim, güvenlik endişelerini de bahane göstererek evlerine geri dönmek isteyenlerin önüne kendi yasalarınca tıkamakta.
Elektrik ve su başta olmak üzere temel kamu hizmetlerinin hiçbirinin temin edilemediği Bahariye bölgesinde savaş sonucu “insansızlaşan” pek çok köy ve kasabadan sadece biri. Esed rejimi Bahariye örneğinde de görüleceği üzere, mültecilerin evlerine dönmesi ve bu bölgelerin yeniden inşası konularında inisiyatif almamakta ve bu yönde bir eğilim göstermemektedir.
Ömer Behram Özdemir
[1] https://www.syria-report.com/east-ghouta%E2%80%99s-al-bahariyeh-no-houses-or-services-returnees , Erişim Tarihi: 2 Nisan 2021.
[2] https://www.syria-report.com/east-ghouta%E2%80%99s-al-bahariyeh-no-houses-or-services-returnees , Erişim Tarihi: 2 Nisan 2021.
