Suriye Baas rejiminin bir dönemler iki numarası olan, eski lider Hafız Esed’in kardeşi mevcut rejim lideri Beşar Esed’in amcası Rıfat Esed uzun yılların ardından Beşar Esed’in izniyle Suriye’ye döndü.[1] Habere dair ilk dedikodular rejim yanlısı haber kaynakları vasıtasıyla sızdırılırken Rıfat Esed’in geri dönüşü Suriye’de ikamet eden aile bireyleriyle birlikte yer aldığı fotoların sosyal medya hesaplarından yayınlanması ile teyit edildi.[2] Baas rejiminin Esed ailesi kontrolüne geçtiği 1970li yılların başından 1980lerin ortalarına kadar Hafız Esed’in sağ kolu olarak görev yapan Rıfat Esed o dönem komutası altında olan Saraya el-Difaa birlikleriyle rejimin bir numaralı koruyucusu rolündeydi. Hama katliamındaki katkısıyla onlarca yıldır “Hama Kasabı” olarak nitelen ve savaş suç suçlamalarına maruz kalan Rıfat Esed kardeşi Hafız’a karşı başarısız bir darbe girişimi sebebiyle 1980lerin ikinci yarısında görevlerinden uzaklaştırılarak ülke dışına sürülmüştü.
1990lı yıllarda sembolik bir görev verilen Rıfat Esed böylece bu dönemde rejim ile ilişkilerini tamamen koparmadan sürdürebilmişti. Hafız Esed’in ölümü sonrası iktidarda hak iddia eden ve Beşar Esed’in Baas rejimindeki liderliğini protesto eden Rıfat Esed o günlerden itibaren Fransa’da ikamet etmişti. 2020 yılında Rıfat Esed Fransız yargı makamları tarafından yürütülen soruşturma ve buna müteakip açılan dava sonucu vergi kaçakçılığı ve Suriye kamu fonlarının zimmete geçirilmesi gibi suçlamalardan 4 sene hapis cezası ve mal varlığına el koyulması yönünde hüküm yedi. Esed’in hakkındaki bu hüküm 2021 itibariyle üst mahkemeler tarafından da onaylandı. 84 yaşındaki Rıfat Esed’in hakkındaki karar sebebiyle olası bir “tutuklanma” ihtimalini bertaraf etmek için Suriye’ye döndüğü iddia edilmekte. Hakkındaki hapis cezasının haricinde yüzlerce milyon dolarlık gayrimenkulü ve nakdine el konulması amca Esed’in geri dönüş yolları aramasının yegane sebebi olabilir. Rejim yanlısı medya Beşar Esed’in bu süreçteki rolünü “amcasının olası bir hapis serüvenini geri dönüş izniyle engelleyen” lider olarak vitrine koyarlarken Rıfat Esed’in dönüşünün herhangi bir siyasi çıktısı olmayacağını da belirtmekteler.
Hem sağlık sorunları hem de Fransız yargısıyla yaşadığı sorunlar sebebiyle bir süredir geri dönüş için Şam ile temasta olan Rıfat Esed’in sorunsuz bir şekilde Fransa’dan Suriye’ye dönüşü Fransız makamlarının rejim yanlısı ve muhalif unsurlara yaklaşımına dair şüpheleri güçlendirdi. Ceyş’ül İslam eski sözcüsü Islam Alluş’un Fransa’daki tutukluk durumu ve hakkında işkenceye uğradığına dair iddialar göz önüne alınınca yargı yoluyla hapis cezası aldığı kesinleşen Rıfat Esed’in sorunsuz şekilde Fransa’dan ayrılarak Suriye’ye geçebilmesi Fransız yönetiminin Esed ile yakınlaşmak isteyen aktörler arasında olabileceği ihtimalini destekler niteliktedir. Islam Alluş’un akıbeti ve Paris’in Şam ile orta vadede ilişkilerinin izleyeceği rota Rıfat Esed hadisesinin okunmasını da kolaylaştıracaktır.
[1] https://www.middleeasteye.net/news/syria-rifaat-assad-president-allows-exiled-uncle-return , Erişim Tarihi: 10 Ekim 2021.
[2] https://twitter.com/ibrahimhamidi/status/1447090765784666114 , Erişim Tarihi: 10 Ekim 2021.
