Suriye’de Wagner varlığının başlangıç zamanı bilinmemekle birlikte Rusya’nın Suriye savaşına müdahil olmasına müteakip sahada yer aldıkları tahmin edilmektedir. Wagner’i Rusya’dan ve Rus dış politikasından bağımsız düşünmek doğru değildir. Bu nedenle Rusya’nın Suriye’ye müdahil oluşu, Rus özel askeri şirketlerini de Suriye sahasında faal hale getirmiştir. Nitekim, Suriye sahasında Rus özel askeri şirketi olarak yalnızca Wagner yoktur.[1] Wagner’in yanında Shield, Patriot[2], Slavonic Corps[3] , Antiterror, MSG Group, Centre R, ATK Group, E.N.O.T ve Cossacks özel askeri şirketleri de Suriye sahasında faaliyet göstermektedir.[4]
Rusya’nın 2015’nin eylül ayında Suriye’ye askeri olarak müdahil olmasının ardından sahada rol almaya başladığı düşünülen Wagner grubunun çeşitli faaliyetlerde bulunduğu bilinmektedir. Stratejik tesisleri; gaz ve petrol sahalarını korumanın yanı sıra, muharip olarak Suriye’nin birçok noktasında savaştıkları da basına yansımıştır. Ukrayna’da edinilen tecrübeler ve Rusya’da görülen eğitimler ile birlikte çeşitli silahları kullanabilme kapasitesine erişen grup üyeleri, tank da dahil olmak üzere çok sayıda ağır silahı kullanabilme yeteneğine sahiptir. Aynı zamanda Suriye’de rejime bağlı milislerin eğitilmesinde, stratejik ve ağır silahların kullanılmasında, MİG başta olmak üzere savaş uçaklarının pilot eğitiminde rol aldıkları bilinmektedir. Bu kabiliyetler, muharip unsurlar olarak kullanılmalarının da önünü açmış, Suriye sahasındaki birçok muharebeye katılım sağlamışlardır. Özellikle 2016’da Humus eyaletinin doğu kırsalında Palmira’ya ve 2017 itibarıyla Deyr ez zor’un batısına yönelik gerçekleştirilen operasyonlarda yer alan Wagner, burada Rusya’ya bağlı resmi askeri unsurlarla koordineli bir şekilde çalışmıştır.Palmira’daki gaz sahasının kontrolünü sağladığı ifade edilen grubun, Deyr ez zor’un doğusuna yönelik gerçekleştirilen saldırıda da yer aldığı bilinmektedir. Nitekim o dönemde ABD’nin Wagner unsurlarını hava saldırısı ile hedef alarak yüzlerce paralı askeri etkisiz hale getirdiği ifade edilmektedir.[5] Bunun yanında son dönemde İdlib ve Lazkiye bölgesindeki çatışmalarda yer aldıkları ifade edilirken, ABD’nin çekilmesiyle birlikte Menbiç, Ayn el Arab ve Kamışlı bölgelerinde de aktif oldukları aktarılmaktadır.[6]
Wagner, Suriye savaşının bir parçası
Grubun kurulduğu tahmin edilen 2014 yılından günümüze kadar sıcak çatışma bölgeleri olan Doğu Ukrayna, Kırım, Suriye, Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan, Mozambik, Venezuela ve Madagaskar’da faaliyet gösterdiği de bilinmektedir.[7] Wagner’in Suriye’deki varlığı diğer ülkelerdeki faaliyetlerinden bir yönüyle ayrışmaktadır. Suriye sahasında Rusya’ya ait resmi askeri unsurların da bulunması, oradaki varlığı diğer çatışma bölgelerinden farklılaştırmaktadır. Nitekim Suriye savaşına müdahil olan Rusya, sahada yalnızca özel askeri şirketlerini değil, resmi olarak ordusunu da kullanmıştır. Ancak çatışmaların yoğunlaştığı ve kayıpların arttığı dönemde devreye Wagner girmiş, birçok bölgede aktif olarak savaşın parçası olmuştur. Suriye’de Wagner’in rolü diğer ülkelerdeki rollerinden farklılaştığı gibi, yalnızca Rus muharip gücün performansının arttırılmasında değil aynı zamanda Suriye’deki Rus etkinliğini arttırmada da kullanılmıştır. Rejim ile birlikte faaliyet gösteren kara muharip unsurların içerisinde İran destekli Şii milislerin varlığı, dolayısıyla İran varlığı, Rusya’nın özel askeri şirketleri, askeri polisi ve kurmay düzeyde danışmanlık faaliyetleriyle dengelenmek istenmiştir. Rusya, bir yandan savaşı sürdürürken diğer yandan da Esed rejiminin müttefik bloku içerisinde, saha ve diplomasinin belirleyici aktörü olarak, stratejik noktaya erişmiştir. Nitekim rejim ordusu da bu anlayışla yeniden dizayn edilerek, İdlib ve mücavir bölgelerdeki çatışmalarda Rusya’ya yakın ordu birlikleri ile çalışılmaya dikkat edilmiştir. Bunun yanında diplomasi sahasında da Eylül 2018’de Türkiye ile varılan Soçi Mutabakatına Rusya bu blokun karar alıcı temsilcisi olarak yer almıştır.
TSK, Wagner ile karşı karşıya gelebilir
Wagner, son dönemde İdlib’te devam eden çatışmalarda da yer aldığı iddia edilmektedir ancak hangi seviyede yer aldıklarını ilişkin bir netlikten de söz etmek mümkün değildir. 2 Şubat’ta Türkiye’nin İdlib sahasına yoğun askeri sevkiyatlar gerçekleştirmesi ile başlayan Türk Silahlı Kuvvetleri’nin İdlib müdahalesi 27 Şubat’ın ardından Bahar Kalkanı Harekatı’na dönüşmüştür. Nitekim TSK, bu bölgede rejim ilerleyişini durdurmak adına faaliyet yürütmeye başlamış, bunun için de yoğun SİHA, obüs ve ÇNRA saldırıları ile yüzlerce rejim hedefini etkisiz hale getirmiştir. Bu noktada TSK, henüz kara unsurlarını harekete geçirerek piyadelerinin de katıldığı bir kara harekatı icra etmemiştir. İdlib’teki muhalif unsurların yoğunluğu nedeniyle direkt olarak TSK unsurlarının katılacağı operasyon henüz uzak gözükse de bu ihtimal her zaman bulunmaktadır. Bu manada TSK’nın Wagner ile de karşı karşıya gelme olasılığı söz konusudur. Elbette, bu karşı karşıya gelme olasılığını yalnızca kara muharip unsurlar ile sınırlamak da doğru olmayacaktır. Nitekim, TSK kendisine ve müttefiklerine yönelik bir saldırıda da mütekabiliyet çerçevesinde Wagner’i hedef alabilecektir.
Nihayetinde Wagner, faaliyet gösterdiği sahanın şartlarına ve Rusya’nın yereldeki müttefiklik ilişkisine göre hareket etmektedir. Suriye gibi aktif savaşın sürdüğü sahalarda ise yeri geldiğinde muharip güç olarak savaşın seyrine etki eden bir aktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu manada Rusya’nın Suriye sahasındaki varlığını perçinleyen Wagner, muharip, eğitim ve idare kabiliyetine sahip birlikleriyle de Rusya’nın kısa vadeli planlarının parçası olabildiği gibi orta ve uzun vadeli planlarının bir parçasıdır. Bu ve benzer yönleriyle Rusya’nın dış politikadaki askeri araçları içerisinde önemli bir yer tutmaktadır ve bu doğrultuda Suriye’de de faaliyetlerini sürdürmektedir.
Bu analizin bir bölümü SETA’nın Analiz: Wagner | Rus Hayalet Ordusu yayınında yayımlanmıştır. İlgili içeriğe ulaşmak için: https://www.setav.org/analiz-wagner-rus-hayalet-ordusu/
[1] Ben Barham-Marsh, “Russia’s privatised military: a move away from Statism?” Global Risk Insights, 22 Mart 2018, https://globalriskinsights.com/2018/03/russias-privatised-military-move-away-statism/(Erişim tarihi: 14 Ocak 2020).
[2] Neill Hauer, The Rise and Fall of a Russian Mercenary Army, Foreign Policy, 6 Ekim 2019 https://foreignpolicy.com/2019/10/06/rise-fall-russian-private-army-wagner-syrian-civil-war/ (Erişim tarihi: 17 Şubat 2020)
[3] Sergey Sukhankin, Russian PMCs in the Syrian Civil War: From Slavonic Corps to Wagner Group and Beyond, The Jamestown Foundation, 18 Aralık 2019 https://jamestown.org/program/russian-pmcs-in-the-syrian-civil-war-from-slavonic-corps-to-wagner-group-and-beyond/ (Erişim tarihi: 17 Şubat 2020)
[4] Вячеслав Гусаров, Частные военные компании России как инструмент узаконенного террора, Inform Napalm, 23 Kasım 2015 https://informnapalm.org/15878-rossyjskye-chvk/ (Erişim tarihi: 17 Şubat 2020)
[5] Thomas Gibbsons-Neff, “How a 4-Hour Battle Between Russian Mercenaries and U.S.Commandos Unfolded Syria” 24 Mart 2018, https://www.nytimes.com/2018/05/24/world/middleeast/american-commandos-russian-mercenaries-syria.html.(Erişim tarihi: 13 Ocak 2020).
[6] Suriye Milli Ordusu’na bağlı üst düzey yetkililerle yapılan mülakatlar, 20-25 Kasım 2019.
[7] Kimberly Marten, “Russia’s use of semi-state security forces: the case of the Wagner Group”, Taylor and Francis, 10 Ekim 2018 https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/1060586X.2019.1591142?scroll=top&needAccess=true (Erişim tarihi: 11 Aralık, 2019),
Pjotr Sauer, “In Push for Africa, Russia’s Wagner Mercenaries Are ‘Out of Their Depth’ in Mozambique”, The Moscow Times, 19 Ekim 2019 https://www.themoscowtimes.com/2019/11/19/in-push-for-africa-russias-wagner-mercenaries-are-out-of-their-depth-in-mozambique-a68220 (Erişim tarihi: 11 Aralık, 2019).
