Suriye’de Covid-19 salgınının etkisi hızla artıyor. Sağlık altyapısı çökmüş durumda olan Suriye’nin geniş kapsamlı bir pandemi dalgasına nasıl direnç göstereceği sorusunun cevabına her geçen gün yaklaşılıyor. Temmuz başından itibaren yaşanan süreçte vaka 1000 sınırına dayanırken ölüm sayısı 50’yi buldu. Sayılar bölge ülkeleriyle kıyaslandığında düşük gözükebilir. Bu verilerde salgının, ülkenin dışa kapanık yapısından kaynaklı olarak bölgeye geç girmiş olma ihtimali kadar sağlık sisteminin arızalarından kaynaklı olarak teşhis imkanlarının sınırlı olması da etkili.
Kısıtlı sayıda test kiti ve solunum cihazına sahip olan ülkede, Esed rejiminin Sağlık Bakanlığı verilerine göre aktif vakalar ve ölümler haricinde şimdiye kadar 21 bin 653 kişi COVİD- 19 semptomlarını göstermeleri sebebiyle karantina altına alınırken bunların 19 bin 906’sı karantinadan çıktı.[1] Sayılar düşük gibi gözükse de Temmuz başından bu yana vaka artış oranında % 200’leri bulan ani artış şimdiye kadar görülmemiş olan birinci dalganın gelmekte olduğu endişelerini güçlendirmekte. Ağustos’un ilk günleri itibariyle Şam vilayetinde 473, Şam çevresinde 181, Kuneytra’da 40, Dera’da 12, Süveyde’de 33, Humus’ta 31, Hama’da 10, Tartus’ta 15, Lazkiye’de 36, Deirezzor’da 5, İdlib’de 29, Halep’te 70, Rakka’da 3, Haseke’de 35 vaka bulunmakta. Şam’daki yoğun vaka varlığı başkentin nüfus yoğunluğu kadar diğer bölgelere göre daha fazla imkana sahip olmasıyla doğrudan alakalı.
Şam’da üniversite hastanesinde görevli 62 yaşındaki doktor Mahmud Ömer Sabsoub, COVİD - 19 sebebiyle hayatını kaybederken sağlık çalışanları arasında vakaların hızla yayıldığı şüpheleri arttı.[2] Şam Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı doktor Nabog el-Awa, virüs bulaşan kişi sayısının Sağlık Bakanlığı’nın duyurduğu verilerden çok daha fazla olduğunu çünkü bakanlığın test kapasitesinin oldukça sınırlı olduğunu dile getirdi. El-Awa pek çok insanın ağır derece semptomlar göstermeden hastaneye gelmediklerini bu durumun temel sebebinin de karantina altına alınma korkusu olduğunu sözlerine ekledi.
Hızla artan vakalara karşı önlem amacıyla Şam ve kırsalında 15 gün süreyle Cuma namazı ve cemaatle namazlara yasak getirildi. Bab Musalla ve el-Meydan başta olmak üzere şehirdeki kalabalık sokak ve caddelerde Şam valiliğine bağlı ekipler, temizlik ve dezenfeksiyon çalışmalarına başladı.
Şam’daki bu önlem çabalarına karşın, ülkenin bilhassa kuzey kesimlerinde teşhis süreci oldukça sıkıntılı devam etmekte. Ülkenin kuzeyinde rejim kontrolündeki bölgelerde test sayıları oldukça kısıtlı. Kuzeybatı bölgelerinde şimdiye kadar 3 bin 543 test yapılabildi. Başkentten uzaklaşıldıkça azalan test sayıları ve sağlık imkanları, taşrada ve kimi risk bölgelerinde yoğun bir virüs dalgasının patlayabileceği fikrini güçlendiriyor. Rejim bölgeleri ve muhaliflerin hakim olduğu bölgelerdeki yoğun mülteci nüfusu, salgının mülteci kamplarına sıçramasıyla büyük bir trajedinin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bab el-Hava, Şahba, Atme ve Hol kampları yoğun nüfuslarıyla olası bir virüs salgınında, biyolojik bomba efekti yaratabilir. Bunlara ek olarak rejim hapishanelerindeki yoğun nüfus da tehdit altında. Savaş sürecinde 100 binden fazla kişiyi çeşitli suçlamalarla hapis altına alan rejim BM’den gelen çağrılara karşın salgın sürecinde az sayıda mahkumu dışarı saldı.[3] Kalabalık ve kötü şartlara sahip rejim hapishanelerinde salgının ortaya çıkaracağı bilanço ağır olabilir.
Yetersiz altyapı ve maddi imkanlara ek olarak rejimin COVİD-19 salgın sürecine dair şeffaflıktan uzak tutumu an itibariyle kesin çıkarımlar yapmaya engel teşkil etmekte. Bununla birlikte salgının ilerleyen günlerde rejimin tamamen odaklanması gereken bir sorun haline gelmesi oldukça muhtemel. Rusya desteği ile İdlib’e kara harekatına hazırlanan rejimin, böyle bir süreçte asker ve milislerin içerisinde de salgın dalgası ile karşılaşması olası. Milis gruplar ve ordu kuvvetlerinin parçalı yapıları göz önüne alındığında salgın dalgası hızını arttırmasının olası İdlib harekatının çapını ve hatta gerçekleşmesini doğrudan etkileme ihtimali mevcut.
Ömer Behram Özdemir
[1] https://syriadirect.org/news/mapping-coronavirus-in-syria-unofficial-cases-and-hot-spots/ , Erişim Tarihi: 5 Ağustos 2020.
[2] https://syrianobserver.com/EN/news/59591/covid-19-update-ministry-of-endowments-suspends-mass-prayers-coronavirus-spreads.html , Erişim Tarihi: 5 Ağustos 2020.
[3] https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-syria-jails/syria-slow-to-free-prisoners-despite-coronavirus-risk-in-crowded-jails-rights-groups-idUSKBN21O1WO , Erişim Tarihi: 5 Ağustos 2020.
