Suriye lirasının dolar karşısındaki hızlı çöküşü zaten savaş yıllarında sosyo-ekonomik olarak büyük yıkım yaşayan Suriye halkının ülke içerisinde kalan kısmının yaşam kalitesini oldukça aşağılara çekti. Amerikan dolarının Suriye lirası karşısındaki değerinin 2011’e kıyasla 60 kat arttığı[1] ülkede Esed idaresinin 2015’te uygulamaya koyduğu %50’lik kamu çalışanı zammına karşın o günden bugüne gerçekleşen %4000 civarındaki fiyat artışı ile Suriyelilerin ceplerindeki para adeta eridi.[2] Kıdemli öğretmen maaşlarının ayda 23 dolar seviyelerine indiği[3] ülkede tek işle geçinmek oldukça güç hale gelirken temel gıda malzemelerine ulaşmak oldukça güç hale geldi. Suriye lirasında yaşanan değer kaybı durmaksızın devam ederken, en son 2500 seviyesine düştü.
Bu durum halihazırda siyasi kamplaşmalar kaynaklı parçalanan toplumsal yapının yeni sosyal patlamalara açık hale gelmesine yol açmakta. Suriye’nin farklı bölgelerinde geçtiğimiz günlerde yaşanan protestolar – ki bu bölgelerden bazıları ayaklanmaya katılmamış bölgelerdir- ekonomik olarak ülkenin nefes alamama durumu devam ederse sokakların yeniden ciddi şekilde hareketlenebileceğini göstermektedir. Muhalif kaynaklar Lazkiye Ceble bölgesinde okullar ve kamu binalarının olduğu bölgelerde duvarlara doğrudan rejimin varlığını hedef alan sloganların yazılmaya başladığı iddiasını ortaya atarken[4] bebek mamasının 11bin Suriye lirası seviyelerine çıktığı bölgede yaşam şartlarının bu tepkilerde etkili olduğu öne sürülmekte. Nusayri nüfusun yoğun olduğu bölgede savaşın başından bu yana sadece Beşar Esed’in kuzeni Süleyman el-Esed’in bir trafik kavgasında yine Nusayri kökenli Hava albayı Hassan el-Şeyh’i öldürmesi sonrası Süleyman el-Esed’e ceza verilmesi yönünde protestolar gerçekleşti.[5] Rejimin asker ve milis kayıplarının en fazla olduğu bölgelerden olan Lazkiye’de ekonomik sebepli hoşnutsuzluğun artması rejim içindeki kliklere de birbirlerine karşı rekabette hamle imkanı sağlayabilir.
Öte yandan Dürzi yoğunluklu Suveyde bölgesinde yoğun katılımlı gösteriler devam etmekte. Yılın ilk günlerinde “Yaşamak İstiyoruz” sloganı ile öğrencilerin gerçekleştirdiği ve Facebook’ta her kesimden binlerce katılımcı tarafından beğenilen protesto hareketi[6] araya giren küresel salgın ile hız kesse de bölgede var olan hoşnutsuzluk ile gösteriler ve sitem yeniden hızlandı. Ekonomi ve Güvenlik sorunlarına karşı sokaklara dökülen göstericiler İdlib’den Tartus’a Suriye’nin tüm bölgelerine destek sloganları atarak ülke bütünlüğü ile paralel bir pozisyon aldılar. Henüz güvenlik güçleri ile bir sürtüşme yaşanmamış olsa da göstericilerin rejimin meşruiyeti ve ülkedeki Rusya ve İran varlığına dair sloganları kullanmaya başladıkları görülmekte.[7]
Suveyde’nin yeni valisi Humam Dbeiyat ise bir radyoya konuşarak göstericilerin taleplerine kulak verildiğini ifade etti.[8] Suveyde ve çevresinde dönem dönem yaşanan gerginlikler ve Dürzilerin Suriye siyasi tarihindeki “devrimci”, “savaşçı” imajları göz önüne alındığında rejimin bölgedeki protestolara Sünni şehirlere nispeten daha yapıcı yaklaşacağı beklenebilir. Suveyde kaynaklı olası yeni bir gerginlik hem hesapta olmayan ekstra bir maliyet anlamına gelecektir hem de 2011’den bu yana kendisini Suriye’deki dini azınlıkların koruyucusu olarak pazarlayan Esed rejimi propagandasını zor durumda bırakacaktır. Göstericilerin tarihi Dürzi lider Sultan el-Atraş’a atıfta bulundukları, Esed rejimi ve İran’ı hedefe koyup özgürlük taleplerini ile getirdikleri sloganlar göstericilerin kimlikleri ve öteki algılarına dair de ipuçları vermekte.
Geçtiğimiz ay içerisinde eğitim ve altyapı alanlarında görevli iki kamu görevlisini protestolara yakın pozisyon aldıkları sebebiyle görevden uzaklaştıran[9] Esed rejimi idaresinin her geçen gün daha geniş katılımlarla devam eden gösterilere müdahalesi yeni işsizler yeni mağdurlar ortaya çıkarırsa bu durum Suveyde’nin ateşini kontrol edilebecek düzeyin üzerine çıkarabilir
Ömer Behram Özdemir
[1] https://en.zamanalwsl.net/news/article/55636/ , Erişim Tarihi: 9 Haziran 2020.
[2] https://www.rudaw.net/english/middleeast/syria/suweida-protests-08062020 , Erişim Tarihi: 9 Haziran 2020.
[3] https://www.rudaw.net/english/middleeast/syria/08062020, Erişim Tarihi: 9 Haziran 2020.
[4] https://syrianobserver.com/EN/news/58466/for-the-first-time-lattakia-demands-the-fall-of-the-regime.html, Erişim Tarihi: 8 Haziran 2020.
[5] https://www.theguardian.com/world/2015/aug/07/syria-president-bashar-al-assad-cousin-road-rage-shoots-air-force-official , Erişim Tarihi: 8 Haziran 2020.
[6] https://alshahidwitness.com/suweida-protest-ongoing-security-threats/ , Erişim Tarihi: 8 Haziran 2020.
[7] https://www.middleeasteye.net/news/syria-sweida-anti-government-protests-second-day , Erişim Tarihi: 8 Haziran 2020.
[8] https://syrianobserver.com/EN/news/58470/suweida-the-sunday-uprising.html , Erişim Tarihi: 8 Haziran 2020.
[9] https://suwayda24.com/?p=14170 , Erişim Tarihi: 8 Haziran 2020.
