Geçtiğimiz günlerde Tahran’da gerçekleşen, İran’ın nükleer programının fikir babalarından nükleer bilimci Muhsin Fahrizade suikastine İran’dan gelen sert tepki henüz sıcaklığını korurken İran, bu kez de Suriye-Irak sınırında üst düzey Devrim Muhafızı kaybı yaşadı. İlk olarak bölgedeki yerel milis unsurlar ve Iraklı güvenlik yetkililerince medyaya aktarılan bilgilere göre, insansız hava araçları tarafından hedef alınan bir İran Devrim Muhafızı komutanı yanındaki üç kişiyle birlikte hayatını kaybetti.[1]
Reuters’e konuşan kaynaklar, silah taşıyan aracın sınır bölgesinde hareket ettiğini ve Suriye’ye geçmesinin hemen ardından hedef alındığını belirtti. Naaşların bölgeden tahliyesi ve Irak’a getirilmesini Iraklı Şii milis unsurların üstlendiği iddia edilirken İran yanlısı Lübnan televizyonu el-Mayadin, bölgede bir İran Devrim Muhafızının suikasta uğradığı iddialarını yalanladı. Arapça yayın yapan pek çok kanal ise suikast haberini doğrularken öldürülen İran Devrim Muhafızı komutanının Müslim Şahdan olduğunu ileri sürdü.
Aynı Muhsin Fahrizade suikastinde olduğu gibi bu saldırıda da fail henüz belli olmasa da akla ilk gelen İsrail oldu. İç savaşın başından bu yana belli aralıklarla Suriye içerisindeki hedeflere hava saldırısı düzenleyen Tel Aviv, bu saldırılarda sadece tesislere değil askeri unsurları da hedef aldı. Kuneytra ve çevresindeki İran destekli milis varlığını doğrudan kendine tehdit olarak algılayan İsrail, başta Suriye’nin güneyi olmak üzere ülke sathındaki hava saldırılarında İran Devrim Muhafızları ve Hizbullah unsurlarını birçok kez vurdu. Geçtiğimiz aylarda Şam’da[2][3] ve Deyr ez-Zor’da[4] İsrail tarafından vurulan hedefler ve İran yanlısı güçlerin kayıpları İsrail ihtimalini güçlendirse de diğer ihtimal de ABD.
Ocak 2020’de Kasım Süleymani ve Ebu Mehdi el-Mühendis suikastleriyle İran ve müttefiklerini en üst perdeden hedef alan ABD’de Biden dönemi öncesi Trump yönetiminin İran ile ilişkilerde kalıcı hasarlar bırakmak istediği düşünülmekte. Biden’ın görev aldığı Obama yönetiminin İran politikalarını her daim hedefe koyarak suçlayan Trump’ın görevi devretmeden evvel İran’a karşı yeni yaptırımlar ve buna ek olarak çeşitli askeri unsurlara saldırıları kuvvetle muhtemel görünmekte. Müteakip dönemde Biden yönetiminin İran ile ilişkileri ne derece düzeltebileceği ise meçhul.
Biden yönetimi 4 sene önceki Suriye’den farklı bir ülke ile karşılaşacak. Muhalif unsurların neredeyse tamamen Türkiye ile hareket ettiği, Türkiye’nin ABD destekli YPG’ye karşı iki kez kara harekatı düzenlediği, ABD destekli YPG ile Rusya ve İran destekli milislerin her an çatışmanın eşiğinde olduğu bir Suriye. Bunlara ek olarak Biden yönetimi, Obama döneminde nükleer anlaşma yapılan ve bölgede DEAŞ ile mücadele bahanesiyle alan açılan İran ve milislerinin Trump yönetimince hedef alınmış olmasını hesaba katmak zorunda.
İdlib’den Elbu Kemal’e Humus’tan Kuneytra’ya kadar ülkenin dört bir yanında konuşlanan İran Devrim Muhafızı unsurları ve müttefikleri (Hizbullah ve çok sayıda farklı Şii milis grupları) varlıklarıyla halihazırda İsrail’in ve kısmen Rusya’nın rahatsızlığına yol açmaya devam ediyor. Gelecek döneme dair en önemli soru yeni ABD yönetiminin bölgeye yönelik yeni politikası bu rahatsızlıkları nasıl etkileyecek? Artacak mı? yoksa Azalacak mı?
Ömer Behram Özdemir
[1] https://www.middleeasteye.net/news/iran-iraq-syria-strike-kills-irgc-commander , Erişim Tarihi: 30 Kasım 2020.
[2] https://www.jpost.com/breaking-news/syria-reports-activation-of-its-air-defense-systems-report-635720 , Erişim Tarihi: 30 Kasım 2020.
[3] https://www.timesofisrael.com/syrian-state-media-reports-israeli-airstrikes-near-damascus/ , Erişim Trihi: 30 Kasım 2020.
[4] https://www.dailysabah.com/world/mid-east/israeli-airstrikes-kill-16-pro-iran-fighters-in-syria , Erişim Tarihi: 30 Kasım 2020.
