Suriye iç siyaseti son dönemde, rejimin düzenlediği parlamento seçimleri, hükümetin kurulması ve öte yandan uluslararası aktörlerin gözetiminde sürmekte olan yeni anayasa görüşmeleri gündemleriyle meşgul durumda. Rejimin bir numaralı müttefiki ve hamisi Rusya ise bu dönemde büyükelçi Alexander Efimov’u Suriye özel temsilcisi olarak atadı. Suriye siyasetinde diplomatlar ile askerler arasında bir denge için hamle yaptı.[1] Diplomasi alanındaki bu hamleyi askeri alanda bir başka hamle izledi. Rejimin istihbarat kurumları ve askeri yapıları üzerinde önemli bir etkiye sahip olan Moskova yine de bu alanda tek aktör değil. Milis güçler vasıtasıyla halen sahada ciddi bir etkiye sahip olan İran Moskova’ya rakip durumda. İran destekli milislerin güney Suriye’deki varlığı İsrail’i rahatsız ederken Tel Aviv’in bölgeye sürekli müdahalesine de sebep olmakta. Rusya bölgede izlediği siyaset ile hem İsrail ile orta noktayı bulmak hem de İran’ı dengelemek amacında.
Dağılmış ve işlevsizleşmiş rejim güçlerinin yeniden inşası için çeşitli girişimlerde bulunan Moskova’nın en büyük projelerinden olan 5. Kolordu, Rusya’nın Dera bölgesindeki hareketinin merkezi durumda. 28 Temmuz’da 5.Kolordu’ya bağlı 8.Alay’da temel eğitimlerin ardından mezun olan askerler için yapılan törene Rus askeri yetkililer de katıldı.[2] Rusya destekli 5. Kolordu 8.Alay’ın komutanlığını eski muhalif milis Ahmet el-Avde üstlenmektedir. Rejimle savaş esnasında 3 kardeşini kaybeden Avde bölgede Rusya destekli rejim ile muhalifler arasındaki “birleşme” süreçleri sonunda Rusya’nın kanatları altında olacak şekilde rejim saflarına katıldı.[3] Söz konusu askeri birlikte Avde’nin haricinde de çok sayıda eski muhalif milis bulunmaktadır. Bu yüzden 8.Alay her ne kadar rejime bağlı olsa da komuta kademesi ve asker içerisinde rejime karşı olumsuz pozisyon alanlar ciddi çoğunluktadır. Öyle ki Rus askeri yetkililerin katıldığı törende askerler arasından rejim karşıtı sloganlar atıldığı da kayıtlara geçti.[4] Keza 5. Kolordu’dan askeri unsurlar bulundukları bölgelerde rejimin “birleşme” anlaşmalarında verilen sözlerin aksine yeterli yardımlarda bulunmadıkları için hoşnutsuzluklarını dile getirmektedirler.
Dera’da konumlanan Mahir Esed komutasındaki 4. Zırhlı Tümen İran ile oldukça yakın ilişkilere sahip. Anton Mardasov Mahir Esed’in Dera’da bulunan eski muhalif unsurları kendi yanına çekme çabalarının iki askeri unsur arasındaki rekabetin göstergesi olarak görmekte.[5] Avde’nin 8. Alayı ve bu alayın bölgede Suriye’nin güvenliğini sağlayacak “tek ordu” olma iddiasını rekabetin karşı tarafındaki hamle olarak okuyabiliriz.
Tüm bu gelişmeleri Mardasov Moskova’nın İran’ı çatışma ve gerginlikten uzak şekilde sınırlandırma politikasının çıktıları olarak yorumlamakta. Mardasov, Rusya’nın 5.Kolordu yatırımıyla askeri kapasitesine güvenmediği rejim güçleri içerisinde güvenebileceği bir unsura sahip olmaya çalıştığını dile getirirken 5.Kolordu içerisindeki rejim karşıtı söylemlerin de paradoksal bir şekilde fikir özgürlüğü bağlamında Şam rejimini meşrulaştırmak için kullanıldığını öne sürdü. Mardasov’a göre Rusya aynı zamanda ABD ve İsrail’e karşı da “sözünü tutan” aktör olmaya çalışmakta. 2018’de ABD, İsrail, Ürdün ve Rusya arasında varılan mutabakatta Rejimin muhalifler kontrolündeki güney Suriye’deki toprakları ele geçirmesine göz yumulmasına karşılık Rusya’nın İran destekli milis güçleri Ürdün sınırı ve İsrail kontrolündeki Golan Tepeleri’nden 40 km öteye uzaklaştırmasına karar kılındı. Moskova bu anlaşmada kendine düşen sorumluluğu yerine getirirken İran ile de doğrudan karşı karşıya gelmemek ve mümkünse Suriye ordusu unsurları üzerinden bir tampon oluşturmaya çalışmakta. Rusya’nın 5.Kolordu hususundaki hassasiyeti ve yatırımları oldukça ciddi. Buna karşılık İran’ın bölgede yılları bulan askeri varlığı ve Mahir Esed ile yakın ilişkileri bu sürecin sancılı geçme ihtimalini güçlendirmektedir.
Ömer Behram Özdemir
[1] https://www.suriyegundemi.com/moskova-nin-yeni-ozel-temsilcisi-ve-suriye-siyasetinde-denge , Erişim Tarihi: 2 Eylül 2020.
[2] https://syriadirect.org/news/conflicting-signs-from-russia-enhance-iranaian-influence-in-southern-syria/ , Erişim Tarihi: 2 Eylül 2020.
[3] https://english.enabbaladi.net/archives/2020/06/ahmed-al-awda-russias-spoiled-boy-to-form-an-army-southern-syria/ , Erişim Tarihi 2 Eylül 2020.
[4] https://syriadirect.org/news/conflicting-signs-from-russia-enhance-iranaian-influence-in-southern-syria/ , Erişim Tarihi: 2 Eylül 2020.
[5] https://syriadirect.org/news/conflicting-signs-from-russia-enhance-iranaian-influence-in-southern-syria/ , Erişim Tarihi: 2 Eylül 2020
