Covid-19 pandemisi sebebiyle iki kez ertelenen Suriye parlamento seçimleri 19 temmuz pazar günü düşük katılım ve beklenildiği gibi rejim açısından sürpriz içermeyecek şekilde gerçekleşti. Onlarca yıldan beri ülkeyi yöneten Baas partisi ve Esed ailesi için seçimler büyük kazanımların gerçekleştiği olaylardan ziyade iç siyasete dair ufak rötuşların yapıldığı ve dış dünyaya mesaj verildiği bir mizansen olarak tarihe geçti.
Suriye uzmanı Bente Scheller ülkedeki her seçim gibi bu seçimin de dış dünyaya Suriye’nin normal bir demokrasi olduğunu göstermeye yönelik bir hamle olduğunu lakin Covid-19 salgını ve ekonomik kriz ile birlikte bu sefer öncekilerden daha gayri ciddi olduğunu dile getirdi.[1]
Ülke dışına göç etmek zorunda kalan ve Suriye nüfusunun 3’te 1’ine denk gelen Suriyelinin oy kullanmadığı seçimde, aynı zamanda rejimin kontrolünün dışındaki İdlib ve Kuzey Halep seçmeninin de iradesi sandığa yansımadı. Buna ek olarak oy verme yönünde zorlamalara karşın seçime katılım %33 civarında kaldı. Katılım, 2016’daki seçimlerin yarısından daha az oranda kaldı.
Baas Partisi liderliğindeki İlerici Ulusal Cephe’nin doğrudan üyeleri arasından seçilen parlamento üyeleri haricinde “bağımsız” olarak meclise giren onlarca vekil de Baas rejiminden onaylı figürler içerisinden seçildi. 2020 seçimlerinde bağımsızların listelerinin belirlenmesi ve kimi bölgelerdeki seçim sonuçları seçimlerden önce yapılan ve rejimin savaş ağası olarak nitelendirilebilecek figürlere parlamentoda yer verme niyetinin[2] çıktısı olarak göze çarpmakta. Bu çabaya tarihsel bir perspektiften bakan Suriye siyasi tarihi üzerine uzman Thomas Pierret’e göre Beşar Esed babası Hafız Esed’in bir benzeri parlamento siyaseti izlemekte. Hafız Esed Baas Partisi’nin doğal tabanı olarak gördüğü azınlıklar ve köylü/çiftçi kitlelerin ötesine geçebilmek adına sözde “bağımsız” kotalara alan açmış ve böylece Baas’ın doğrudan tabanını oluşturmayan ama toplumda geçerliliği olan Sünni iş adamları, ulema ve aşiret liderlerini sisteme sokmuştur. Pierret’e göre bu hamleler günümüzde rejim için daha da hassaslaştı çünkü artık rejim destekçileri arasında paylaştırılacak kaynaklar ve ödüller oldukça kısıtlı durumda. Rejim, bir figürü ön plana çekip onu ödüllendirmek için başka bir pro-rejim figürü harcanmak zorunda.
Bu ufak rötuşlar bağımsız listelerindeki Esed yanlıları arasında seçimlerin yaklaşmasına yakın gerilimlere ve tepkilere yol açtı. Yakın zamanda Dini İşler Bakanlığı’nın yeniden yapılandırılmasını “Suriye’nin İslamileştirilmesi” olarak eleştiren Nusayri siyasetçi Nebil Salih seçime günler kala adaylıktan çekildi. Halep’ten parlamentoya aday olan rejim yanlısı iş adamı Fares Shehabi ise bu yarışta bir başka rejim yanlısı figür olan Hüsam Katırcı’ya kaybetti. Seçim sürecinde kendine komplo kurulduğunu ve adil bir seçimde kazanabileceğini iddia eden Shehabi adaylıktan çekilmemesinin pişmanlığını duyduğunu ifade eden bir sosyal medya paylaşımında bulundu.[3] Katırcı, kurduğu milis yapılarla savaş sürecinde sürekli güçlenirken bir yandan da kardeşi ile ortak olduğu Katırcı Grup üzerinden Esed rejiminin başta DEAŞ ve YPG ile petrol ticaret olmak üzere kirli işlerinde rol aldı.[4] Hüsam Katırcı’ya ek olarak Halep ve Hama’da çok sayıda milis komutanı (ya da savaş ağası) meclise girdi. Hüseyin Cuma, Fadıl Varde, Mahir Kavurma ve İsam Sibahi gibi isimler meclis üyesi milis komutanların önde gelenlerinden[5].
Esed rejimi, uluslararası ciddiyeti ve meşruiyeti çokça sorgulanan seçimler ile ülkenin ekonomik olarak tarihin en zor zamanlarından geçtiği bu dönemde, savaş sürecinde rejimin ayakta kalmasını sağlayan paramiliter yapıların kurucu ve sponsorlarını taltif ederek rejim içi önceliğini gösterdi. Ayrıca sözde muhalefet içerisinde olsa dahi parlamento içindeki tüm unsurların Şam güdümünde olmasını sağlayarak Rusya’nın olası bir anayasa dikte etme hamlesine karşı kendince ön aldı.
Ömer Behram Özdemir
[1] https://english.alaraby.co.uk/english/indepth/2020/7/22/syrias-predictable-faux-election-still-had-a-few-surprises , Erişim Tarihi: 23 Temmuz 2020.
[2] https://www.suriyegundemi.com/yaklasan-parlamento-secimleri-ve-rejimin-milis-karti
[3] https://twitter.com/KhattabAsser/status/1285484543651262464 , Erişim Tarihi: 23 Temmuz 2020.
[4] https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm474 , Erişim Tarihi: 23 Temmuz 2020.
[5] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/esed-rejimi-halksiz-secimde-savas-suclusu-sebbihalari-da-meclise-soktu/1919804, Erişim Tarihi: 24 Temmuz 2020.
